อรพิม

ชื่อ : อรพิม

ชื่อสามัญ –

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bauhinia winitii Craib

ชื่อวงศ์ : CAESALPINIOIDEAE หรือ CAESALPINIACEAE

ชื่อท้องถิ่น : คิ้วนาง (ภาคกลาง)

 

ลักษณะ

ต้นอรพิมจัดเป็นไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ สามารถเลื้อยไปได้ไกล ลำต้นแตกกิ่งก้านมาก เปลือกเถาเรียบเป็นสีน้ำตาล ยอดอ่อนและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาล และมีมือสำหรับยึดเกาะ อรพิมเป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่นของเมืองไทย ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง เจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีความชื้นและดินร่วนซุยระบายน้ำได้ดี ต้องการน้ำปานกลาง และชอบแสงแดดจัดแบบเต็มวัน พบได้ทางภาคเหนือตอนล่างแถบจังหวัดนครสวรรค์
หรือทางภาคกลางที่จังหวัดสระบุรี ลพบุรี และทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่จังหวัดกาญจนบุรี โดยมักขึ้นตามป่าผลัดใบ ป่าละเมาะ หรือตามที่โล่งบนเขาหินปูนเตี้ย ๆ ที่ระดับความจากระดับน้ำทะเลประมาณ 100 เมตร

 

ใบอรพิมใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบค่อนข้างกลม ปลายใบมนเว้าลึกเกือบถึงโคนใบเป็นสองแฉก เกิดช่องว่างเป็นระยะห่างระหว่างสองแฉกประมาณ 8-1.6 เซนติเมตร ปลายของแต่ละแฉกจะมน
โคนใบมนเว้าเป็นรูปหัวใจ ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร หลังใบและท้องใบเรียบ ส่วนอีกข้อมูลระบุว่าหลังใบเรียบเกลี้ยง ส่วนท้องใบปกคลุมไปด้วยขนสั้นประปราย เส้นใบมี 3-4 คู่ ก้านใบยาวประมาณ 0.6-1.3 เซนติเมตร หูใบมีขนาดเล็กร่วงได้ง่าย

 

ดอกอรพิมออกดอกเป็นช่อกระจะขนาดใหญ่ โดยจะออกดอกตามซอกใบและที่ปลายยอด ดอกย่อยมีก้านเรียงสลับบนแกนกลางลดหลั่นตามลำดับจากบนลงล่าง ช่อดอกยาวประมาณ 13-17 เซนติเมตร
ส่วนก้านช่อยาวประมาณ 1-2.5 เซนติเมตร ดอกย่อยเป็นสีขาวนวล กลีบดอกบางมี 5 กลีบ ลักษณะกลีบย่นเป็นรูปรีแกมรูปขอบขนาน ดอกจะบานไม่พร้อมกัน ส่วนกลีบเลี้ยงยาวมี 5 กลีบ แยกจากกัน โคนเชื่อมติดกัน
และแบ่งเป็นกลีบกลางกว้างประมาณ 4-0.6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 0.5-0.8 เซนติเมตร เป็นสีครีมรูปไข่กลับ ส่วนกลีบคู่ข้างและกลีบคู่ล่างจะมีขนาดเท่ากัน โดยมีความกว้างประมาณ 2.3-3.5 เซนติเมตร
และยาวประมาณ 7 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศเมีย 1 อัน อยู่เหนือวงกลีบ มีขนสีน้ำตาลปกคลุมรวมไปถึงก้านชูดอกและก้านชูช่อดอก ดอกมีกลิ่นหอม ออกดอกในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนพฤศจิกายน
ส่วนอีกข้อมูลระบุว่าอรพิมจะออกดอกในช่วงปลายฤดูฝนถึงฤดูหนาวหรือในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม

 

ผลอรพิมออกผลเป็นฝักแบนขนาดใหญ่ ลักษณะเป็นรูปใบหอก ฝักบิดเล็กน้อย ผิวฝักเรียบเนียนเป็นสีน้ำตาลอมแดง ฝักมีขนาดกว้างประมาณ 5-7 เซนติเมตร และยาวประมาณ12-30 เซนติเมตร
ส่วนก้านผลนั้นยาวได้ประมาณ 6-9.5 เซนติเมตร เมื่อฝักแก่แล้วจะแตกออก ภายในมีเมล็ดประมาณ 6-10 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะแบนเกลี้ยง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร

ประโยชน์

1. เปลือกต้นใช้เป็นยาแก้ท้องเสีย (เปลือกต้น)
2. และยังมีข้อมูลจากวิกิพีเดียระบุด้วยว่าอรพิมยังมีสรรพคุณเป็นยาแก้อาการปวดศีรษะ แก้บิด และช่วยขับเสมหะด้วย (ข้อมูลไม่ได้ระบุส่วนที่ใช้) โดยข้อมูลส่วนนี้ถูกอ้างอิงจากวารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ของคุณระวิวรรณ แก้วอมตวงศ์ ในเรื่องสารทุติยภูมิและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของพืชสกุลชงโค หน้าที่ 116-130 (แต่ผู้เขียนหาไฟล์เอกสารต้นไม่พบ)
3. เปลือกต้นใช้เคี้ยวกินกับหมากแทนการใช้สีเสียดได้
4. เส้นใยจากเปลือกไม้สามารถนำมาใช้ทำเชือกได้
5. ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป เพราะดอกมีความสวยงาม โดยนิยมนำมาปลูกตามริมรั้ว ริมทางเดิน แต่ถ้าจะปลูกขึ้นซุ้มก็ต้องเป็นซุ้มที่มีความแข็งแรงและมีขนาดใหญ่

แหล่งอ้างอิง

medthai.com/อรพิม/