ชื่อ : กระวาน
ชื่อสามัญ : Best cardamom, Camphor, Clustered cardamom, Siam cardamom
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Amomum verum Blackw.
ชื่อวงศ์ : ZINGIBERACEAE
ชื่อท้องถิ่น : ปล้าก้อ (ปัตตานี), กระวานขาว (ภาคกลาง, ภาคตะวันออก), มะอี้ (ภาคเหนือ), ข่าโคก ข่าโค่ม หมากเนิ้ง (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ),
กระวานไทย, กระวานดำ, กระวานแดง, กระวานจันทร์, กระวานโพธิสัตว์
ลักษณะ
ต้นกระวานจัดเป็นไม้ล้มลุกมีเหง้า มีความสูงประมาณ 2 เมตร โดยมีกาบใบหุ้มซ้อนกันทำให้ดูคล้ายลำต้น โดยต้นกระวานมักขึ้นในที่ร่มหรือใต้ร่มไม้ที่มีความชื้นสูง
หรือในที่ที่มีฝนตกชุกและอยู่สูงจากระดับน้ำทะเลอย่างน้อย 800 ฟุตขึ้นไป โดยมักจะพบขึ้นทั่วไปตามไหล่เขาในบริเวณป่าดงดิบ
ใบกระวานใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะของใบแคบและยาว เป็นรูปขอบขนาน มีความยาวประมาณ 15-25 เซนติเมตร ปลายใบแหลม
ดอกกระวานออกดอกเป็นช่อ ช่อดอกออกมาจากเหง้า ชูขึ้นขึ้นมาเหนือพื้นดิน เรียงสลับซ้อนกันตลอดช่อ ในซอกใบประดับจะมีดอกประมาณ 1-3 ดอก ปลายกลีบเลี้ยงมีหยัก 3 หยัก กลีบดอกมีสีเหลือง
เป็นหลอดแคบ เกสรตัวผู้เป็นแบบไม่สมบูรณ์เพศ แปรสภาพเป็นกลีบขนาดใหญ่สีขาว มีแถบสีเหลืองอยู่ตรงกลาง
ผลกระวานหรือ ลูกกระวาน ผลมีลักษณะค่อนข้างกลม ติดเป็นพวงราว 10-20 ผล ผลมีสีขาวนวล เปลือกผิวเกลี้ยง มองเห็นเป็นพู มี 3 พู ผลอ่อนมีขน ผิวเปลือกมีริ้วตามยาว เรียงตัวจากฐานไปสู่ยอด
ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 มิลลิเมตรและยาวประมาณ 6-15 มิลลิเมตร ทั้งหัวและท้ายผลมีจุก ผลจะร่วงไปเมื่อแก่ ผลแก่จะแตก มีเมล็ดอยู่ภายในจำนวนมาก แบ่งเป็น 3 กลุ่ม
มีเมล็ดกลุ่มละประมาณ 12-18 เมล็ด เมล็ดกระวานเมล็ดอ่อนมีสีขาวและมีเยื่อหุ้ม เมื่อแก่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลไหม้ โดยทั้งผลและเมล็ดจะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว คล้ายกับกลิ่นของการบูร มีรสเผ็ดและเย็น
ประโยชน์
- ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย (ผลแก่, ใบ, เปลือก, เมล็ด)
- ช่วยแก้ธาตุพิการ (เมล็ด)แก้ธาตุไม่ปกติ (ผลแก่)
- ช่วยบำรุงกำลัง (ผลแก่, ใบ)
- ช่วยทำให้เจริญอาหาร (ผลแก่)แก้อาการเบื่ออาหาร (ผลแก่)
- ช่วยบำรุงโลหิตในร่างกาย (กระพี้)
- ช่วยขับโลหิต (ผลแก่)[1],[2] ช่วยฟอกโลหิต แก้โลหิตเน่าเสีย (ราก)ช่วยรักษาโรคโลหิตเป็นพิษ (แก่น)
- ช่วยแก้เสมหะให้ปิดธาตุ (ราก)แก้ลมเสมหะให้ปิดธาตุ (ผลแก่, ใบ)
- ช่วยขับเสมหะ (ใบ, เปลือก, เมล็ด)
- แก้อาการสะอึก (ผลแก่)
- ช่วยแก้อาการคลื่นไส้ อาเจียน (ผลแก่)
- ช่วยแก้ลม (ผล, ใบ, ราก)
- ช่วยแก้ลมในอกให้ปิดธาตุ (ผลแก่)
- ช่วยแก้ลมสันนิบาต สันนิบาตลูกนก (ผลแก่, ใบ)
- ช่วยแก้พิษร้าย (แก่น)
- ช่วยแก้อาการผอมเหลือง (เปลือก)
- ช่วยรักษาโรครำมะนาด (ผลแก่, ใบ, ราก)
- ช่วยแก้ไข้ (เปลือก)
- ช่วยแก้ไข้เพื่อลม (ใบ)
- ช่วยแก้ไข้อันเป็นอชินโรคและอชินธาตุ (เปลือก)
- ช่วยแก้ไข้อันง่วงเหงา (ใบ, เปลือก)
- แก้ไข้เซื่องซึม (ใบ)
- ช่วยแก้อาการปวดท้อง (เมล็ด)
- แก้ลมจุกเสียดแน่นเฟ้อ ท้องอืด ท้องเฟ้อ ด้วยการใช้ผลกระวานแก่จัดประมาณ 6-10 ผล นำมาตากแห้งแล้วบดเป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ 1-3 ช้อนชา ต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว แล้วเคี่ยวจนเหลือครึ่งถ้วยแก้ว
และนำมาใช้รับประทานเพียงครั้งเดียว (ผลแก่, ใบ) - แก้ลมในลำไส้ (ผลแก่)ช่วยขับผายลมในลำไส้ (เมล็ด, ใบ) มีฤทธิ์ในการขับลม (Carminative) ด้วยการใช้ผลกระวานแก่จัดประมาณ 6-10 ผล นำมาตากแห้งแล้วบดเป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ 1-3 ช้อนชา
แล้วต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว แล้วเคี่ยวจนเหลือครึ่งถ้วยแก้ว และนำมาใช้รับประทานเพียงครั้งเดียว (ผลแก่) - ผลกระวานใช้ผสมกับสมุนไพรที่มีฤทธิ์เป็นยาถ่าย เช่น มะขามแขก เพื่อใช้บรรเทาอาการไซ้ท้องหรืออาการคลื่นไส้อาเจียน (ผลแก่, เมล็ด)
- ช่วยแก้อุจจาระพิการ (เมล็ด)
- ช่วยแก้อัมพาต (ผลแก่)
- ช่วยขับพยาธิในเนื้อให้ออกทางผิวหนัง (หัวและหน่อ)
- ช่วยรักษาโรคผิวหนัง (กระพี้, เปลือก)
- ผลแก่มีรสเผ็ดร้อนและมีกลิ่นหอม ประกอบไปด้วยน้ำมันหอมระเหย (Essential oil) 5-9% มีฤทธิ์ในการยับยั้งการเจริญของเชื้อแบคทีเรียบางชนิด (ผลแก่)
- ใช้เป็นส่วนประกอบในพิกัดยาไทย ได้แก่ ตำรับยา “พิกัดตรีธาตุ” ซึ่งประกอบไปด้วย กระวาน ดอกจันทน์ และอบเชย เป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณช่วยแก้ธาตุพิการ แก้ไข้ แก้ลม แก้เสมหะ และยังจัดอยู่ในตำรับยา
“พิกัดตรีทุราวสา” อันประกอบไปด้วย ผลกระวาน ผลราชดัด ผลโหระพาเทศ ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณช่วยแก้ลม แก้เสมหะ แก้พิษตานซาง และช่วยบำรุงน้ำดี
แหล่งอ้างอิง
medthai.com/กระวานไทย/